Baltık üçlüsü olarak bilinen ve Baltıklar’ın en güzel ülkelerinden biri olan Letonya ile ilgili gezi notlarımı paylaşıyorum.
Önce bu güzel ülkenin tarihine bir bakalım;
Letonya Tarihi
M.Ö. 2.500 yıllarında Baltık Denizi etrafına yerleşen Hint – Avrupa topluluklarının torunları olan ve 12. yüzyılda bölgeye gelen Cermenler tarafından Hristiyanlaştırılan Letonlar, 1201 yılında günümüzde Letonya’nın başkenti olan Riga’yı kurmuşlardır.
Kuzey Avrupa’da bulunan Baltık bölgesinin üç ülkesinden biri olan Letonya Baltık Denizi’ne 531 km sınırı bulunan bir kıyı ülkesidir. Kuzeyde Estonya, Güneyde Litvanya, Doğuda Rusya ve Belarus ile komşudur ayrıca denizaşırı olaraksa Baltık Denizi’nin karşısında bulunan İsveç ile de komşudur.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Letonya topraklarının büyük bölümünü Alman orduları işgal etti. Alman’ların savaşta mağlup olmasını fırsat bilen Rusya, Baltık ülkelerine karşı harekata geçti fakat yoğun bir karşı koyma ile geri çekilmek zorunda kaldı. Alman orduları Letonya’dan 15 Aralık 1919’da geri çekildiler. Bir süre sonra Letonya ve diğer Baltık ülkelerini tanıyan Rusya bir seri antlaşma imzaladı. Bağımsızlığını kazanan Letonya’da hükümet büyük toprak sahiplerinin topraklarını, topraksız köylülere dağıtarak Germen soyluların ekonomik ve siyasi güçlerini zayıflattılar.
Resmi adı Letonya Cumhuriyetidir, başkenti ise Riga’dır. 1201 yılında başkent Riga’nın kurulduğu Letonya, Doğu Baltık ticaret yollarının da önemli bir kolu olmuştur. 1918 yılında bağımsızlığını ilan eden Letonya tarım ve sanayi alanlarında büyük sosyal kalkınmalar gerçekleştirmiştir fakat Moskova ile yapılan anlaşmayı ihlal ettiği için bağımsızlığını kaybetmiştir. 1991 yılında ise Sovyetler Birliğinin dağılmasının hemen ardından tekrar bağımsızlığını kazanmıştır.
Ülkenin ilk cumhurbaşkanı ise Anatoljis Gorbunovs olmuştur.
Letonya’nın resmi dili Letoncadır. Ülkede yaygın olarak konuşulan dil ise Rusça’dır. 2004 yılında NATO ve Avrupa Birliğine üye olmuştur.
Letonya Bayrağı Neyi Simgeler?
Letonya’nın resmi bayrağı üç şeritten ve iki renkten oluşur. Alt ve üst şeritlerinde yer alan kestane rengi bağımsızlık mücadelesini ve özgürlüğü simgeler. Beyaz renk ise diğer birçok Avrupa bayrağında olduğu gibi barışın ve hoşgörünün sembolüdür. Letonya, Katar’dan sonra bayrağında kestane rengi kullanan 2. ülkedir. Sovyetler Birliği dağılmadan önceyse Letonya’nın kullandığı bayrakta ‘orak-çekiç’ figürü bulunuyordu.
Litvanya ile akrabalık ilişkisi bulunan Letonya’da resmi dil ise Letonca’dır. Ayrıca günümüzde kullanılmayan Prusya dili ile de Letonca’nın akrabalık bağı olduğu bilinmektedir. Fakat ülkede Rusça da yaygın bir şekilde kullanılan diller arasında yer almaktadır. Özellikle ülkenin eski Doğu Blok ülkesi olması bu ülkede etkili bir düzeyde Rusçanın da kullanılmasını mümkün kılmaktadır.
Letonya’nın Demografik Yapısı
Letonya’nın en gelişmiş ve en kalabalık şehirleri: Riga, Liepaja, Ventspils, Sigulda, Jekabpils, Kandava, Rezekne, Valmiera ve Cesis’dir. Ticaret, sanayi, tarım ve imalat alanında gelişmiş bir ülkedir. Letonya’da en fazla yetiştirilen tarım ürünlerinin başında şeker pancarı ve buğday geliyor.
Letonya’nın nüfusu yaklaşık 2.5 milyondur. Nüfus artış oranı ortalama %1.08 olan ülke, nüfus yoğunluğu en az olan ülkelerden biridir. Ortalama yaşam süresi ise erkeklerde 70, kadınlarda 79’dur.
Letonya’da Gezilecek Yerler
Letonya’nın başkenti Riga 2016 yılında Avrupa’nın ‘Kültür Başkenti’ seçilmiştir. Kentin tarihine ve kültürüne dair önemli eserlerin yer aldığı Riga Tarihi Merkezi (old town) 1997 yılında UNESCO tarafından ‘Dünya Mirası’ listesine alındı. Başkent Riga’da 20’ye yakın üniversite bulunuyor.
Şehrin en fazla ilgi gören ve turist çeken yerleri ise: Kara Kafalılar Evi, Letonya Bağımsızlık Savaşı Anıtı, Riga Katedrali, Riga Kalesi ve St Peter’s Kilisesi. 1746 yılında açılan St Peter’s Kilisesi, Riga’nın en yüksek binalarından biridir. Yüksekliği 123 metre olan tarihi kilisenin diğer adı Aziz Peter Kilisesidir.
Letonya turistik açıdan çok talep görmese de gidildiğinde gezilmesi gereken birçok tarihi mirasa ve güzelliklere sahiptir. Ülkenin en canlı ve en güzel zaman geçirilebilecek kenti başkent Riga’dır. Riga Katedrali, St. Peter Kilisesi ve Central market Riga’da mutlaka görülmesi gereken yerlerdir. Tarihi yapılarına oldukça iyi bakan ülke hala bu yapıları kullanmaktadır.
Sigulda kentinde bulunan Turaida Kalesi ve müzeye çevrilmiş Gutmanis Cave de gezildiğinde büyü etkisi yaratacak yerlerdir. Sigulda Gavşa Vadisi içinde bulunur ayrıca bu özelliği Letonya’nın Switzerlandı olarak anılmasını sağlamıştır. Kentte yapılabilecek en güzel etkinlik kış Sporlarıdır Letonya’nın soğuk kış aylarına denk gelmiş iseniz mutlaka eğlence için bu sporları denemelisiniz.
Liepaja kıyı kenti ise ‘Rüzgârın doğduğu şehir’ olarak adlandırılmıştır ve kent içinde bulunan tarihi ahşap evleri ile bilinir. Bu evler günümüzde muhteşem restoranlara ve otellere ev sahipliği yapmaktadır.
Kadiga ‘da ise Avrupa’nın en geniş iki metrelik şelalesine ev sahibidir. Şelale doğal bir anıt olarak değer görür ayrıca doğa ananın zenginliğini gözler önüne serer şelale etrafında harika fotoğraflar çekinebileceğinize eminiz.
Daugaupils kenti büyük sarayları ile bilinmektedir. Beyaz Angola Katedrali, Selgava daki Barok tarzı Rundela ve Jelgava sarayları ülkede mutlaka görülmesi gereken yapılardır. Saray içine adım attığınız anda ise görecekleriniz sizi geçmiş tarihe götürecektir.
Letonya’da gezilecek yerler
Riga Katedrali: Orta Çağ’dan kalma Yaygın olarak Dome Katedrali olarak da bilinen Riga Katedrali, Letonya’nın en çok tanınan yerlerinden biridir. Baltık Ülkelerinde yer alan en büyük orta çağ kilisesi olarak kabul edilmektedir.
- Kutsal Üçlü Katedrali: Barok tarzı tarihi bir Lutheran Katedrali olan Kutsal Üçlü Katedrali, Liepāja Piskoposu ve Liepāja Piskoposluğu ana kilisesidir.
- Kara Kafalılar Evi: Başkent Riga’da yer alan Kara Kafalılar Evi, 1334 yılında evlenmemiş tüccarlar, armatörler ve yabancılar için inşa edilmiştir bir lonca evidir.
- Özgürlük Anıtı: Riga’da, Letonya Bağımsızlık Savaşı’nda ölen askerler anısına 1935’te dikilmiş anıttır.
- Aziz Peter Kilisesi: Saint Peter’a adanmış Letonya’nın başkenti Riga’da yer alan yüksek çan kulesi ile ünlü bir Lutheran kilisesidir.
- Letonya Ulusal Sanat Müzesi: 1869 yılında Riga’da kurulan sanat müzesi. Letonya’nın en zengin güzel sanatlar koleksiyonuna ev sahipliği yapmaktadır.
- Üç Kardeş: Riga’da bulunan üç evden oluşan bir bina kompleksi olan Üç Kardeş, Riga’daki en eski konut kompleksini oluşturmaktadır.
- Karosta Hapishanesi: Liepāja’da bulunan eski bir hapishane olan Karosta, müze olarak gezilebileceği gibi otel olarak da hizmet vermektedir.
- Kuzey Kaleleri: Liepāja’nın merkez kalesinin bir parçası olan Kuzey Kaleleri, 19. ve 20. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir.
- Riga Havacılık Müzesi
- Turaida Kalesi: Letonya’nın Vidzeme bölgesindeki Turaida’da, Turaida Kalesi yakın zamanda yeniden inşa edilmiş bir ortaçağ kalesidir.
- Sigulda Ortaçağ Kalesi: 1207 yılında inşa edilmiş kalenin katıları Letonya’daki Gauja vadisinin kenarında yer almaktadır.
- Ventspils Kalesi: 700 yıldan eski olan Ventspils Kalesi, en eski ve en iyi korunmuş Livonya Düzeni kalelerinden biridir.
- Cesis Kalesi: Letonya’nın en ikonik yapılarından biri olan Cesis Kalesi, temelleri 800 yıl önce atılmış bir Orta Çağ kalesidir.
- Riga Merkez Çarşısı: 2017 yılında Avrupa Gastronomi Bölgesi olarak seçilen Riga’nın yerel lezzetlerinin sergilendiği bir pazardır.
- Mark Rothko Sanat Merkezi
- Daugavpils Yerel Tarih ve Sanat Müzesi
- Liepāja Gölü
- Liepāja Sahil Parkı
- Jurmala Sahili
- Kemeri Doğa Parkı
- Dzintari Orman Parkı
- Kanieris Gölü
- Gauja Milli Parkı
- Venta Şelalesi
- Lemberg Trilby (Ventspils’de yer alan bir kayak merkezidir.)
Letonya Mutfağı ve Yemek Kültürü
Domuz eti yemekleri çoğunlukta olan Letonya mutfağında en meşhur yemeklerde et yemekleridir. Jöle içinde et olarak bilinen Cükas galerts yemeği Letonya’nın en ilginç et yemeği olabilir. Bunun yanında Piragi ve Karbonade et yemeklerinde lezzetleri ile Letonya mutfağında yerini almıştır. Janu siers denilen Kimyonlu peynirleri ise Letonya’nın yine en ilginç lezzetlerindendir. Kimyonlu peynirler ülkede genellikle kendi yerel içkileri olan Black Balsam eşliğinde yenir. Black Balsam içkisinin şifalı olduğuna inanılır ve soğuk algınlığı gibi hastalıklarda şifa için bu içki önerilir. Letonya en çok mantar bakımından zengindir, ülke içinde bilinen 4000 mantar çeşidi bulunmaktadır. Bu kadar çok mantar olup yemeklerde kullanılmaması imkânsız olurdu tabi. Mantarlı et sosları ve mantar soteleri Letonya da mutlaka yenmesi gereken tatlardır.
Köklü bir tarihe sahip olan ve komşu kültürler olan İskandinav, Alman ve Rus mutfaklarından etkilenen Letonya’nın oldukça zengin bir yemek kültürü vardır.
Patates, balık, lahana, mantar, et ve esmer ekmeğin en temel ürünler olduğu Letonya mutfağında içecek olarak biranın önemli bir ağırlığı vardır ve çok güçlü bir bira kültürünün olduğu Letonya’da birçok yerli bira markası bulunmaktadır. Bunun yanında çeşitli bitki ve köklerden yapılan baharatlı bir içecek olan ve Black Balsam olarak adlandırılan geleneksel bir içecekleri de vardır.
Domuz etinin önemli bir yer tuttuğu Letonya mutfağındaki en yaygın yemekler olarak içinde domuz pastırması ve soğan bulunan bir hamur olan piragi, domuz pirzolasından yapılan bir çeşit şnitzel olan karbonade, Leton köftesi kotletes, bir çeşit köfteli çorba olan frikadeļu zupa ve soğuk pancar çorbası auksta zupa sayılabilir.
- Cukas Galerts
Jöleli bir et yemeği olan cukas galerts, Letonya mutfağının vazgeçilmez yemekleri arasında ilk sırada gelmektedir.
- Piragi
Hamur işi türü olan piragi, içerisinde domuz pastırması ve soğandan oluşan bir yiyecek türüdür. Letonya mutfağının en sevilen lezzetlerinden biri olan piragi, bir çeşit poğaça türü olarak da ifade edilebilir.
- Karbonade
Letonya, domuz etinin en çok tercih edildiği ülkelerden birisidir. Bu nedenle ülkedeki çoğu yöresel yemekte de domuz eti bulunmaktadır. Karbonade de domuz pirzolasından schitzel olan bir yemek çeşididir. Pilav ve salata eşliğinde sunulan karbonade, Avrupalı turistler tarafından da en çok tadılan yemeklerden biridir.
- Kotletes
Leton köftesi olan kotletes, salata, pilav ya da patates ile birlikte tüketilmektedir. Ülkenin yöresel tatlarından biri olan bu köftenin boyutu ise orta denilebilecek türdendir.
- Frikadelu Zupa
Türk mutfağında sulu köfte olarak yapılan yemeğin Letonya versiyonuna Frikadeluzupa denilebilir. Köfteli çorba olan bu yemek, doyurucu özelliğiyle Letonya halkı tarafından da sıklıkla tercih edilen yöresel tatlar arasında yer almaktadır. Bu çorbaya ülkenin her yerinde ulaşma şansınız da vardır.
- Auksta Zupa
Letonya mutfağının başlıca sebze yemeklerinden birisi de Aukstazupa’dır. Pancardan yapılan bu çorba, soğuk tüketilmekte ve rengi ile de hayli iştah kabartmaktadır. Özellikle de yaz mevsimlerinde en çok tercih edilen restoran yemekleri arasında yer almaktadır.
- Maizes Zupa
Pudingi andıran bu tatlı, siyah Leton ekmeğinden yapılmaktadır. Letonya halkı tarafından çorba olarak adlandırılan maizes zupa, yöresel lezzetlerden de birisidir.
- Janu Siers
Letonya mutfağında yer alan yöresel tatlardan birisi de Janu Siers’tir. Kimyonla yapılan bu peynir, halkın geleneksel peyniri olarak da ifade edilmektedir.
- Rasols
Rus salatası olarak da bilinen rasols, Letonya mutfağının önemli mezelerinden birisidir. Rasols da yine ülkenin her yerinde kolaylıkla ulaşılabilecek lezzetlerden birisidir.
- Pelmen
Letonya mutfağında yer alan yöresel tatlardan birisi de pelmen’dir. Mantıya benzeyen fakat boyut olarak daha büyük olan bu yemek, turistler tarafından da en fazla tadılan yemeklerden biridir.
Riga
Letonya’nın İklimi ve Coğrafi Özellikleri
Avrupa’nın kuzeydoğusunda yer alan ve Baltık Denizi’ne 531 km kıyı şeridi olan Letonya topraklarının büyük çoğunluğu geçmiş dönemlerde buzullar tarafından aşındırıldığından ülkenin büyük bir bölümü dalgalı düzlüklerden oluşmaktadır. Rusya Federasyonu sınırı yakınlarında irili ufaklı göllerin bulunduğu Letonya’nın en büyük akarsuyu Dvina Nehri’dir ve topraklarını sulayan akarsular, menderesler oluşturarak Baltık Denizi’ne dökülür.
Tabii Kaynaklar
Madenler: Ülke topraklarında çeşitli madenler bulunur. Başlıca madenleri dolomit, kireçtaşı ve turbadır. Kurland Yarımadasında bulunan petrol rezervleri henüz işletilmemektedir.
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ülke topraklarının % 67’si orman, çayır, otlak ve bataklıklarla kaplıdır. Bu topraklarda çeşitli yabani hayvan yaşar. Başlıca av hayvanları tilki, tavşan, vaşak ve porsuktur. Alınan koruma tedbirleri sayesinde geyik ve karaca neslinin tükenmesine engel olunmuştur. Çok sayıda kuş türü yaşar.
Letonya Ekonomi
Ülke ekonomisi sanayiye dayalıdır. En önemli sanayi dalları metal üretimi ve makina yapımıdır. Diğer sanayi ürünleri buzdolabı, gemi, demiryolu araçları, dizel motoru, elektrik jeneratörü, beyaz eşya ve radyodur. Ayrıca dokuma, kereste, besin, ayakkabı ve giyim sanayii de gelişmiştir. Enerji ihtiyacının yarısından fazlasını kendi kaynaklarından karşılar.
Letonya’da Ulaşım
Ülkede ulaşım ağı çok gelişmiştir. Ulaşım kara, demir, deniz ve havayoluyla sağlanır. İç suyollarından da ulaşımda faydalanılır. Riga ve Ventpils limanları ticari açıdan önemlidir. Riga havaalanından her ülkeye düzenli uçak seferleri yapılır.